rezore

Bro Xinjiang a za da vout anavezet geneomp, tamm ha tamm, dre an darvoudoù taer a zo du-hont hiriv an deiz : 156 den lazhet e-pad manifestadegoù an deizioù paseet, 1.400 den arrestet. Ar vro-se a zo e kornog pellan Bro Sina, war hent ar sae; an dud a gomz turkeg ha musulmaned int met, d'am sonj, an diaezamentoù a zo politikel da gentañ. Bro Sina n'eus kaset du-hont ur bochad tud evit trevadenniñ ar vro ha lakaat an Ouigoured da vout nebeutoc'h nebeut en o bro. Ne vez ket doujet gwirioù mab den get ar Stad-se : an Tibetiz a vez gwasket ivez getan, met ar bobl a-bezh.

E kêr-benn Bro Xinjiang, Urumqi, an Ouigoured n'int ket mui nemet 30% ag ar boblans  ! Ar sizhun paseet (25-06), Courrier International n'eus embannet ur pennad skrid tennet a "The Independent" (Londres), a zispleg penaos emañ chanchet ar vro penn da benn war zigarez er "vodernekaat". E kêr Kashgar, ur gêr gozh bras, karterioù kozh a zo distrujet hiriv an deiz hag an dud a zo kaset pelloc'h ba' ranndier pe tier "modern", e lec'h ma c'hell ar gouarnamant kontrolliñ aesoc'h ar bobl. Met mod-se e vez distrujet darempredoù social, liammoù ekonomikel, karterioù talvoudus evit an istor, an arkeologiezh, ha c'hoazh. Mod-se emañ bet graet get karterioù kozh Pekin o-unan araok an c'hoarioù olimpek. Hag an dud a sav o mouezh a zo toull bac'het.

Setu un nebeut linennoù ag ar pennad skrid-se sinet Clifford Coonan : "Des quartiers entiers de la vieille ville ne sont plus que décombres. (...). Le gouvernement chinois a amélioré l'économie mais les Ouïgours craignent pour leur culture. Ils approuvent largement le bilinguisme dans l'éducation, car le mandarin est considéré comme la langue de l'avenir, mais les parents voient avec inquiétude le ouïgour disparaître peu à peu des programmes scolaires". Wu Dianting, kelenner "diorren rannvroel" e skol veur Pekin, n'eo ket a-du get ar gouarnamant : "Le gouvernement pourrait faire en sorte que les Ouïgours qui vivent dans des maisons dangereuses s'installent dans une zone nouvelle. On pourrait alors renforcer et réparer certaines maisons. La vieille ville de Kashgar doit être protégée comme un tout. On pourrait y développer le tourisme. Cette vieille ville contient le mode de vie, la production et la culture ouïgours, il ne faudrait pas la démolir"

Un den a zo e chom e Amsterdam, Dominiko, a c'houlenn genin penaos deskiñ brezhoneg, an hentenn pe al levr gwellañ. N'eus ket kentel brezhoneg e Amsterdam ha Dominiko a labour get ar "metod assimil", adembannet un nebeut bleadeù (bloavezhioù) zo get Divi Kervella. D'am sonj, ar metod se a zo mat evit krogiñ da zeskiñ.

Poelladennoù a-feson a vez kavet ivez war lec'hienn internet DAO; Deskiñ d'an oadourion.

Evit deskiñ komz get ar re all, an dra gwellañ d'ober a zo dont da Vreizh evit heuliañ ("suivre"), ur staj hir, ur sizhuniad pe div, e-pad an hañv. Stajoù a vez kinniget get KEAV, Stumdi, ha kevredigezhioù all.

Mod all, evit deskiñ lenn, levrioù paper a zo, evel rezon, met diaes da gavout e Amsterdam, marteze. Ur bern testennoù a zo da lenn e brezhoneg war blogoù (Rezore, Ar Gelionenn... !), met, dreist-holl war Wikipedia e brezhoneg (25.000 pennad !).

Setu un nebeut mennozhioù. Ma peus-c'hwi, lennourion, sonjoù all da ginnig da zDominiko, skrivit anezhe dre "commentaires".

Ha, marteze, brezhonegerion a zo e chom e Amsterdam...

En français : Dominiko, internaute résidant à Amsterdam, où il n'y a manifestement pas de cours de breton, demande quelle est la meilleure méthode pour apprendre le breton. Internautes, à vos idées !

CLM

Ul levr nevez a zo bet embannet get ar yezhour Claude Hagège : "Le dictionnaire amoureux des langues". Ur pennad skrid 'zo ba' Le Monde evit kinnig al levr-se./Le linguiste Claude Hagège vient de publier un nouveau livres : "Le dictionnaire amoureux des langues". Un article en présente le contenu dans le Monde.

http://www.lemonde.fr/livres/article/2009/04/23/dictionna...

"En fait, il n'y a pour Hagège ni petite ni grande langue. Chacune a ses charmes, ses capacités propres, ses beautés singulières. Dire que chaque langue humaine exprime le monde à sa manière est encore trop peu. En fait, chacune construit un univers dans lequel jamais l'espace, le temps, les manières d'être ou les mouvements ne sont semblables à ceux d'une autre" (Roger-Pol Droit - Le Monde).

Trugarez vras d'am mignon Georges evit bout kaset din an doere-se/Merci à Georges pour l'envoi de cette information.

E 2005 em boa embannet ur rentan kont goude bout gwellet ur brezegenn get Claude Hagège e Mellag (Penn ar bed) :
http://rezore.blogspirit.com/archive/2005/08/04/claude-ha...

E 2005 j'avais publié le compte-rendu d'une conférence avec Claude Hagège à Mellac (Finistère) :
http://rezore.blogspirit.com/archive/2005/08/04/claude-ha...

Madeleine Lagadec : ar vaouez yaouank-se, ganet e 1961, a oa klandiourez a-vicher. He sonj : mont da sikour ar re all ha sevel ur bed gwelloc'h. D'ar c'houlz-se, penn kentañ ar bleadeù 1980, broioù Amerika kreisteiz ha veze dalc'het get diktatourion evel Pinochet er Chili. Ar Salvador ne oa ket un diktatur penn da benn (votadegoù a oa), met ar vro-se a veze gwasket get an arme hag an douar a veze dalc'het get un nebeut tud pinvidik. E Amerika Su a-bezh tud a stourme evit gwirioù mab den, evit ar justis sokial, an demokratelezh, d'un doare didaer evel Oskar Romero, eskob Salvador lazhet e 1980, pe d'un doare feulst. Ar rejimoù-se a veze skoazellet get ar Stadoù-Unanet, Ronald Reagan en o fenn.

Er Salvador
Er bloaz 1983, Madeleine Lagadec a oa aet d'an Nikaragua, da soagnal an dud en ur vro dalc'het get ar Sandinisted abaoe 1979. An diktatur dalc'het get Somoza a oa bet skarzhet get, get an armoù. E 1985, setu Madeleine er Salvador e lec'h un emsav anvet FMLN (Front Farabundo Marti de Libération Nationale), a stourme a-enep d'an arme. Madeleine Lagadec a oa get ar strollad-se. D'ar 15 a viz Ebrel 1989, ar c'hamp e lec'h ma oa Madeleine a oa bet bombezennet. Arestet, Madeleine a oa bet jahinet, pallforset ivez, moarvat, ha lazhet (pennad L'Humanité skrivet ur bloaz ar lerc'h a zo da heul).

Ne ouier ket c'hoazh piv en doa lazhet Madeleine Lagadec. Kaer he doa he familh klask gouieit, an torfetourion n'int ket bet kavet na barnet. Ugent vloaz ar lerc'h, d'ar 27 a viz Meurzh 2009, ul lezvarn e Roazhon en deus embannet eo bet serret an teuliad (pennadoù Le Télégramme ha Ouest-France : liammoù da heul).

Yann-Vadezour Lagadec, tad Madeleine, a oa aet d'er Salvador get e vaouez hag e vab er bloaz 2000. E veaj en doa kontet barzh un danevell embannet barzh al levr "Dalc'h sonj out den !".

60.000 den lazhet
Etre 1980 hag ar bloaz-se, 60.000 den a oa bet lazhet e-pad ar brezel. Emglevioù peoc'h a oa bet sinet e 1992.  An FMLN a oa deuet da vout ur strollad politikel. Ar 15 a viz Meurzh 2009 ur prezidant nevez a zo bet dilennet, unan ag an tu kleiz, ag an FMLN : Mauricio Funes. Hag e yahe an traoù d'an tu mat er vro-se ? Evit ma vo lodennet an douar, al labour hag an argant d'un doare justoc'h; evit ma vo soagnet an dud, roet boued ha deskadurezh dezhe ?

Oskar Romero ha Madeleine Lagadeg n'hellont ket gwellout ar bed nevez-se; ur bed nevez hag a zo bet savet gete ivez, get o c'halon, get o youll, get o gwad. Dalc'homp sonj.

En français : On a appris récemment que les poursuites contre les assassins de Madeleine Lagadec, infirmière assassinée en 1989 au Salvador, étaient abandonnées. Cette Bretonne née en 1961 accompagnait comme infirmière la guérilla FMLN lorsqu'elle fut prise par l'armée, torturée, violée sans doute, et tuée. 20 ans plus tard, les Salvadoriens ont élu un président issu du FMLN. Les liens ci-dessous pour en savoir plus :

http://www.humanite.fr/1990-03-15_Articles_-De-notre-corr...

http://www.letelegramme.com/ig/generales/regions/bretagne...

http://www.ouest-france.fr/actu/actu_BN_-Madeleine-Lagade...

Christian Le Meut

Dek vloaz zo a oa bet savet ur stad emrenn nevez er C'Hanada, an Nunavut, evit ar bobl Inuit ("eskimo" a veze graet doc'hte araok). Ur stad emrenn eo an Nunavut met, ar pezh a zo, ar yezh komzet a-vihan get 75 % ag an dud, an Inuktitut, n'eo ket c'hoazh desket er skolioù : ar saozneg eo, pe ar galleg. Al lezennoù savet dek vloaz zo a oa bet savet a-dreuz e keñver ar yezh-se, hervez ar pezh m'eus komprenet.

Il y a dix ans un nouvel Etat autonome a vu le jour sur le territoire du Canada : le Nunavut, pour le peuple Inuit (que l'on appelait autrefois "Eskimo"). Le Nunavut est autonome mais la langue maternelle de 75 % de la population inuit, l'Inuktitut, n'est toujours pas la langue de l'enseignement, qui est l'anglais ou le français. Les lois adoptées il y a dix ans ne prévoyaient pas à cette langue la place qui lui revient, d'après ce que j'ai compris.

Source/mammenn : Mercator newsletter

"Canada’s Inuit school system still grounded

Canada's autonomous territory of Nunavut, inhabited mainly by autochthonous Inuits, celebrated its 10th anniversary on April 1st. Despite promises made by Canadian politicians, the local language (Inuktitut) is still missing from Nunavut school system, English having a central place instead. As former policy advisor Derek Rasmussen writes, 75 per cent of Nunavut's population speaks Inuktitut as first language, but out of 25 schools in the territory, 24 operate in English and one in French.

Why? “Ottawa refuses to ante up and pay for the Inuit language school system that would make this possible”, says Rasmussen. “Ten years on, Inuit students still do not have the same rights as their Francophone schoolmates”. One clear example: “The Nunavut government spends $3400 per year for language education for each francophone and only $48.50 on Inuktitut education for each Inuk.”

The former advisor considers that “ten years ago, Parliament passed the Nunavut Act in order to welcome Inuit into Canada, but we left their language outside. It is now long overdue for Canadian lawmakers to fix this mistake and give Inuit their voices back”. An important task, taking into account that “Inuktitut has been spoken by Inuit for 5000 years and should rightly be considered as a founding language of our nation.”

Un pennadig da lenn e saozneg hiriv, tennet ag ar Mercator newsletter, a ziar Bro Polonia hag en deus sinet ha kadarnaet karta Europa ar yezhoù rannvroel/Un peu de lecture en anglais aujourd'hui, tiré de la Mercator newsletter, à propos de la ratification de la charte européenne des langues régionales par la Pologne (ar pezh n'eo ket bet graet c'hoazh get Bro C'Hall/ce que la France n'a toujours pas fait) :

"Poland ratifies European Charter for Regional or Minority Languages. Poland has definitely given green light to the European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML), the European treaty established to protect and promote minoritised languages, after the country ratified it last February 12. Warsaw, which had already recognized the 15 languages, has made yet another step forward adding itself to the list of 23 CoE’s member states which are party to the Charter.

According to the official list, the languages spoken in the Republic of Poland are the following (classification supplied by the government given in brackets): Kashub (as a regional language), Czech, Hebrew, Yiddish, Belarusian, Lithuanian, German, Armenian, Russian, Slovak and Ukrainian (as national minority languages), Karaim, Lemko, Romani and Tatar (as ethnic minority languages). The document establishes Hebrew, Yiddish, Karaim, Armenian and Romanian as non-territorial languages.

Poland has placed all of the above languages at the Part III level of the Charter, which “affords the highest level of protection” to languages. The Charter will enter into force next June 1.

The European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML) was approved in 1992 under the auspices of the Council of Europe, an international organization which currently includes 47 European states. 24 state members have signed and ratified it, mostly from Western Europe."

Gérard Ponthieu, kazetenner a zalc'h ar blog "C'est pour dire" a zo aet da Guba e fin ar bloaz 2008. Ar reportaj skrivet getan ar lerc'h a zo bet embannet barzh ar gelaouenn Politis. Mard oc'h intereset, kit d'her lenn; ar pezh a zo skrivet ar lerc'h get al lennourion a zo kentelius ivez...

Gérard Ponthieu, journaliste qui tient le blog "C'est pour dire", a effectué un reportage à Cuba fin 2008. Son article a été publié dans l'hebdomadaire Politis. Si vous êtes intéressés, allez-y voir, les commentaires sont également... Instructifs :

http://www.politis.fr/Reportage-a-Cuba,5184.html

Le blog de Gérard :
http://gponthieu.blog.lemonde.fr/

A zivout Kuba barzh Rezore :

http://rezore.blogspirit.com/archive/2007/10/09/guevara-c...

Doereieù a vro vBolivia a zo bet kaset e saozneg get an "newsletter" Mercartor; du-hont, 36 yezh genidig a zo bet anavezet get al lezenn stur/La "newsletter" Mercartor publie des nouvelles de Bolivie où la nouvelle Constitution reconnaît désormais 36 langues indigènes. Le texte est en anglais :

"Bolivians approve new Constitution recognizing indigenous languages :

A new Constitution recognizing up to 36 indigenous languages was approved in a referendum held in Bolivia last January. All native languages of Bolivia acquire official status, alongside Spanish. A whole chapter of the Constitution is aimed at listing the rights of the indigenous nations, such as the right of “using and exclusively optimize renewable resources in their territories, without detriment to rights rightfully acquired by third parties”.

Never before a Bolivian Constitution had gone this far regarding the recognition of autochthonous peoples. It recognizes for the indigenous nations the right to their “self-government, culture, institutions and consolidation of their administrative territories”.

What makes the new Bolivian legal framework complex is that it grants two types of autonomous territories: self-government for indigenous territories, but also for administrative departments. Therefore, the setting up of indigenous autonomies will have to overlap departmental autonomies, since the Bolivian territory was already divided in administrative departments. However, the Constitution clearly defines which powers are to be transferred to each of the autonomies."

Je remets cette note en tête car un internaute, Alween, a ajouté des liens intéressants dans les commentaires, matière à lire !

L'Unesco vient de réactualiser son atlas des langues en danger, signale le site internet du Télégramme ce matin. La langue bretonne y est classée comme "sérieusement en danger". 2.500 des 6.000 langues parlées dans le monde seraient menacées de disparition selon les linguistes qui ont travaillé sur cet atlas qui est en ligne :

http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=home

Lire également l'article paru dans Le Monde :

http://www.lemonde.fr/planete/article/2009/02/18/l-unesco...

Yopougon a zo ur c'harter ag Abidjan, e Aodoù an Olifant. Aya a zo ur verc'h yaouank, etre triwec'h hag ugent vloaz, a zo e chom barzh ar c'harter-se get he familh, e fin ar ar bleadoù 1970. Ur verc'h fur, seder, sirius, koant, a faota dezhi dont da vout medisinourez. Ha studial a ra kalz evit ar pal-se, ar pezh a zisplij d'he zad Ignace; hennezh a gav ker ar studioù. An tad a labour barzh ur stal a werzh bier, ur bier brudet er vro hag anvet "Solubra"; n'eo ket paeet fall met... div familh en deus, unan ofisiel hag unan all kuzhet, ar pezh a goust argant memestra.

Aya deus ur bochad mignonned ha, dreist holl, Bintou hag Adjoua. Istor teir familh ag ar merc'hed-se a zo displeget deomp, d'un doare farsus awalc'h d'ar peurliesan, met kriz ivez a wezhoù. Er pevarved albom, embannet e fin ar bloaz paseet, e wellomp penaos Aya a zo lakaet diaes get ur c'helener dezhi hag a faota mont da gousked ha c'hoari koukoug geti. Aya deus kaset anezhan da sutal met fallgountant eo ar c'helenner, ha reiñ a ra notennoù fall da Aya. Honnezh a gompren ivez penoas ur bochad studierezed all o deus asantet mont get ar c'helenner... Met, sikouret get Binto hag Adjoua, Aya a gavo un diskoulm, sur awalc'h, er pempved albom...

Aya de Youpogon a ziskouezh penaos a gerzhe an darempredoù sokial e Aodoù an Olifant d'ar c'houlz-se ha, marteze n'o deus ket chanchet kalz, daoust d'ar brezel a zo bet er vro-se war lerc'h. Darempredoù etre ar baotred hag ar merc'hed, ar maouezed hag ar wazed; etre ar re binvidik hag ar re baour (Yopougon a zo ur c'harter paour awalc'h)... Penaos e vez merc'hetaet, penaos e vez paotretaet ? Adjoua a zo e toug: piv e an tad ? Félicité, ur verc'h yaouank, a zo e chom get familh Aya abaoe pell, ur geniterv pell eo ha labour tamm pe damm evel matezh. Un deiz, he zad ha c'houlenn geti da zont en dro d'er gêr, war er maezioù, dre ret. Setu Felicité spontet ha glac'haret, kaset pell ag he familh gwir. Innoncent, ur mignon da Aya, perrukener a vicher, a ya kuit ag ar vro evit mont da Bariz. Ar paotr-se a gar ur baotr all, dre guzh, ha ne faota ket dezhan mont kuit getan... Trist bras, Innocent a ya kuit memestra met, ur wezh degouezhet e Pariz, n'eo ket aes ar vuhez kennebeut. Stard tre, ne lâran ket.

Un dra all a zo diverrus bras get "Aya da Yopougon" : ar galleg komzet get an dud a zo evel ar galleg komzet e Aodoù an Olifant,  get ur bochad  gerioù dishenvel, tennet, marteze, ag ar yezhoù all komzet er vro.  Ur geriaoueg a zo e fin pp levr; setu, un nebeut skouerioù :

- Walaï : M'en Doue.
- Les gos : ar merc'hed.
- Toubabousé : "gober evel an Europeaned, europeaniset".
- Le farotage : Foenviñ.
- En kataclando : dre guzh.
- Le pointeur : ar galant, an dousig, ar paotr...
Ha c'hoazh...

- Aya da Yopougon, lodenn 1, 2, 3, 4 a zo bet embannet get Gallimard, rummad "Bayou", skrivet get Marguerite Abouet ha treset get Clément Oubrerie. War dro 16 € an tamm.

Christian Le Meut

E galleg/En français : petite note sur la bande dessinée Aya de Yopougon, dont le quatrième tome est sortie fin 2008, et que je recommande (bientôt la note en français).

Ur pennad talvoudus a zo da lenn war al lec'hienn "Mescladis e cops de gula" a zivout ur film nevez savet get Raymond Depardon : "qui va nommer les choses ?". Hennezh en deus aterset tud a gomz yezhoù en arvar er bed a-bezh, en Amerika kreisteiz hag ivez en Okitania ha Breizh. Met ar film-se a vez skignet e Pariz hepken, er "Fondation Cartier"... Ar re aterset a gomz o yezhoù a-vihan hag a zo istitlet e galleg.

Un article intéressant à lire vient de paraître sur le site "Mescladis e cops de gula", à propos d'un nouveau film de Raymond Depadon, "Qui va nommer les choses ?" Il a interviewé des personnes qui parlent des langues en danger, dans le monde entier, en Amérique du sud notamment, et aussi en Occitanie et en Bretagne. Mais ce film n'est diffusé qu'à Paris, à la "Fondation Cartier"... Les personnes interrogées parlent dans leurs langues maternelles, sous-titrées en français.

http://taban.canalblog.com/archives/2009/01/23/12197800.h...