Ok

En poursuivant votre navigation sur ce site, vous acceptez l'utilisation de cookies. Ces derniers assurent le bon fonctionnement de nos services. En savoir plus.

22/01/2007

Prizioù : "Hag ar re anvet a zo..."

medium_France3154.jpgAbaoe dek vloaz bremañ e vez roet prizioù get Frans 3, prizioù evit al levrioù, an abadennoù skinwell (télé) pe skingomz (radio), ar pladennoù, hag evit brezhoneger ar bloaz. Ur juri get tud dizhenvel bep bloaz (kelennourion, arzourion, tud a gevredigezhioù...) a vez savet ha tolpet get ar chadenn da zibab ar “re wellañ” barzh pep rummad. Sellet pizh war ar pezh nevez ha brav a vez savet bep bloaz e brezhoneg, hag inouriñ an dud o deus savet an traoù-se e reiñ dezhe un oberenn arzh hag ec’h ober un tamm bruderezh evite, setu ar pal. Sanset.

Get ar juri a vez dibabet an “tri gwellañ” barzh pep rummad. Embannet vez ar roll barzh ar c’hazetennoù, da c’hortoz an abadenn tele e lerc’h ma vez roet ar prizioù. An abadenn-se a vo skignet ar bloaz man d’ar sul eizh arnugent a viz Genver (disul kentañ neuze).  E Bro Frans e vez savet abadennoù henvel evel ar Molière, ar César hag ar  “Sept d’or” evit ar skinwell  get ar gelaouenn Télé sept jours. E Breizh ar prizioù a vez roet get ur chadenn tele d’an abadennoù tele gwellañ produet geti. Mod-se emañ.

Ar “Sept d’or”, pe ar Molière, pe ar Cesar ha c’hoazh  a vez, d’an aliesan, abadennoù skinwell dister ha hir, kalz re hir. Sortoù “pince fesses” eo, get tud asezeet e c’hortoz bout barnet ! Ha mod-se emañ ivez get ar Prizioù. Ur wezh e oa bet souezhus an abadenn-se memestra get ar barzh Bernez Tangi en doa lâret e sonj a vouezh uhel a ziout plas dister ar brezhoneg barzh Frans 3 Breizh...

Ur rummad nevez : "Gwellan lec'hienn internet"
Ar bloaz-man, un rummad nevez a zo bet savet get ar Prizioù evit al lechioù internet.  “Gwellan lec’hienn internet” ! Blogoù a zo bet dibabet, evel blogyann. Ur blog dispar, get testennoù e brezhoneg flour, skeudennoù ha memes video bremañ. Abaoe pell  m’eus lakaet ul liamm etre ma blog ha blog Yann. Met, abaoe miz Eost, pemp notenn nevez a zo bet embannet war ar blog-se hepken. Mod-se emañ get ur blog; maget vez hervez c’hoant an den en deus eñ savet, mard en deus amzer dijapl, mard en deus traoù da lâret... Pemp notenn e korf pemp miz, n’eo ket kalz met anat eo, ar galite eo, a gont ar muian evit Frans 3.

Ur blog all a zo bet dibabet get ar juri, Brezhoweb, bet savet e miz an Avent (Kerzu) 2006 da skignan an abadenn tele Webnoz war internet. Danvez interesus a zo e barzh hiriv a deiz met tost eo bet memestra, ur miz war lerc’h hag e vehe bet re ziwezhat. Get Lionel Buannic a zo bet savet al lec’hienn se hag ar paotr Lionel zo bet anvet ivez e mesk ar rummad “Brezhoneger ar bloaz”, gourc’hemmenoù paotr ! Met kavout a ran choaz ar juri un tammig souezhus : ken nebeut a draoù nevez a zo bet graet e brezhoneg e 2006 ma vehe ret dibab div wezh ar memes paotr barzh div rummad dishenvel ? Ha ken bihan eo, bed ar brezhoneg ? Ne gredan ket, rak ur bochad traoù a vez graet e brezhoneg war internet a c’hellehe bout inouret get juri Frans 3. Ul lec’hienn gentelius ha brav all nevez zo bet dibabet iwez, ha n’eo ket ur blog : Geobreizh, a fed douaroniezh Breizh.  

Ha Rezore ? 
Ha “rezore” ? Ar blog divyezhek bet savet genin get ar pezh a laran war radio Bro Gwened, ha get traoù all ivez ? Nann, n’eo ket bet dibabet get juri Frans 3. Ar juri zo bet tolpet d’ar sadorn 6 a viz Genver ha, justawalc’h, ur bochad tud oa deuet da wellet rezore an deiz-se hag an deiz araok, kalz muioc’h evit da gustum. N’hellan ket gouiet piv oa (ha gwell a-se), met mechal ma ne oa ket ar re se, justawalc’h; pe un degouezh, un hasard a c’hell bout ivez... N’eus ket kement-se a vlogoù e brezhoneg, ha rezore n vehe ket e mesk ar re “wellan”, e mesk “les initiatives en breton les plus pertinentes de l’année”, evel ar pezh n’eus displeget Fanch Broudic war Ouest-France. Siwazh.

Met bon, marteze, re "impertinent" eo, Rezore... Kavout a ran kalz re vihan plas ar brezhoneg barzh Frans 3 Breizh. Ar pezh m’eus lâret dija meur a wezh barzh “rezore”; met esperans m’eus n’eo ket a gaoz d’an dra-se emañ bet lesket a gostez Rezore get ar prizioù. Ne vehe ket un doare “pertinente” da varniñ, na da zibab, alkent.

80.000 gwelladeniñ 
Rezore a zo bet savet  daou vloaz zo evit embann ar pezh a skrivañ hag a lâran e Radio Bro Gwened; met ivez evit plantañ brezhoneg war internet; evit kinnig d’ar re a lenn brezhoneg ur sort media bihan nevez, un dra ouzhpenn. Ha setu, tizhet ar pal memestra. Tro dro 250 gwelladeniñ a vez bemdez war Rezore. Ha tud zo a skriv o sonjoù e galleg hag e brezhoneg, ar pezh a zo, evidon-me, prizius bras.

Benn ar fin, nompass bout dibabet get Frans 3, a zo kentoc’h un tamm doare vat. Ne vourran ket kenstrivadegoù evel ar César, ar sept d’Or, nag ar Prizioù. Penaos e vez dibabet ar re “wellan”, get piv ? Penaos ha get piv e vez muzuliet an traoù ? Skignet vez abadennoù get F3 nozh ha deiz, da lâret eo 168 euriad bep sizhun. Ha div euriad e brezhoneg hepken; abadennoù ha ne vezont ket mui skignet e Bro Naoned; ur “flash” (An taol lagad) hag a vez bannet nemet e Breizh Izel*... Nebeutoc'h a 2 % a abadennoù e brezhoneg a vez skignet get F3 bep sizhun, neuze ! Ha mechal memestra mard eo plaset mat ar chadenn-se evit barniñ ar “pezh gwellañ” a vez graet e brezhoneg pep bloaz ? Ha mechal mard eo “Prizioù” Frans 3 an “initiative pertinente” evit kas araok ar brezhoneg...

Christian Le Meut

* Met a vez kinniget war internet, barzh lec'hienn F3, ar pezh a zo ur sonj vat.

20/01/2007

Webnoz : un talk show en breton sur internet

Le 10 décembre dernier j’ai passé une bien agréable soirée à Carhaix, oui, à Carhaix, au lycée Diwan. Je n’ai plus l’âge d’être lycéen et je ne suis pas enseignant mais j’avais été invité par Lionel Buannic à présenter mon blog, Rezore, lors de la première émission en breton sur internet, Webnoz.

“Première émission en breton sur internet”, la formule utilisée pour promouvoir l’émission Webnoz a été un peu contestée par le site internet An tour tan qui diffuse lui aussi des émissions de télé, et de radio, sur le Web. A dire vrai, mon ordinateur étant un peu vieux (et moi notoirement incompétent),  je n’ai jamais pu visionner ce que fait Antourtan, et je n’ai pas pu non plus voir Webnoz sur internet, ça ne marche pas. Alors je ne sais pas qui d’An tour tan ou de Webnoz a été le premier mais ce qui compte, c’est que des émissions de ce type en breton existent et se développent, sur internet, à la télévision, à la radio, etc...

Mais j’ai pu voir la première Webnoz en direct. Un studio avait été aménagé dans le lycée Diwan près d’une cheminée où du bois avait été placé, mais le feu n’a pas été allumé, sans doute pour des raisons techniques ou de sécurité. Deux chanteuses sont venues chanter près de la cheminée, Nolwenn Korbel et Gwennyn, accompagnées par un seul guitariste à chaque fois, ce qui fut très plaisant. Il y avait du “beudjon” chez les chanteuses mais aussi chez les lycéens de Diwan.

Pour commencer l’émission, un débat avait été organisé sur l’avenir de la langue bretonne, avec deux lycéens, Jean-Pierre Thomin, conseiller régional chargé de la langue bretonne, et un représentant du Crédit Mutuel. Je n’ai pas pu tout suivre car j’étais dans la salle prévue pour les invités, attendant de me faire poudrer pour passer à la télé. Oui, il faut en passer par là pour être beau dans l’écran. Et d’ailleurs certains ont été appelés sur la scène avant même d’avoir été poudrés...

Un brin d'optimisme officiel ? 
Je n’ai  donc pas tout vu du débat, mais j’ai quand même entendu Jean-Pierre Thomin dire, optimiste, que les parents peuvent trouver aujourd’hui des écoles bilingues à peu près partout en Bretagne... Là, je demande à voir car il y a des zones où le bilinguisme scolaire reste très marginal. Dans le premier degré quelques classes sont ouvertes au compte gouttes chaque année par l’Education nationale ou privée et pas au niveau des besoins.

Mais c’est le second degré qui, actuellement, pêche le plus. Il y a très peu de filières bilingues dans les collèges et les lycées ce qui amène des enfants ayant appris le breton en primaire à l’abandonner dans le secondaire. Et pour les collégiens et lycéens qui ne sont pas en classe bilingue et qui veulent commencer au collège ou au lycée ? Combien de collèges et de lycées proposent le breton comme troisième langue ou comme option ? Dans le Morbihan ils ne sont pas nombreux...La langue bretonne reste, à mon avis, globalement marginale dans le système scolaire actuel en Bretagne.

Mais pas au lycée Diwan où les jeunes parlent breton chaque jour et, semble-t-il, avec plaisir. Ils ont paru également apprécier l’émission et l’ambiance. Deux d’entre eux, une fille et un garçon, ont chanté un rap en breton, sorte de kan ha diskan du XXIe siècle. Ensuite des écrivains et artistes avaient été invités à parler de leurs oeuvres. Arrivant en fin d’émission, j’ai parlé pendant quelques instants, un peu trop courts à mon gré, de mon blog, rezore, en compagnie d’un lycéen venu présenter le blog des lycéens de Diwan.

Reviens Webnoz !
Webnoz est une sorte de “talk show” comme on dit en français mêlant invités, reportages, chansons, rubriques variées. Le rythme est agréable même si j'ai trouvé que la première édition, dans ce que j'en ai vu, manquait un  peu de "tabut", de débat contradictoire. La deuxième édition a eu lieu lundi 15 janvier, à Cavan dans le Trégorrois, et on doit pouvoir la visionner sur le site Brezhoweb. Facile à suivre, cette émission montre le monde des bretonnants d’aujourd’hui et je me demande bien pourquoi ce type d’émission n’est pas produit par la chaîne publique dont c’est le travail, France 3.

Mais comme je ne souhaite pas attendre les nouveautés proposées par cette chaîne, je vais aller trouver mon fournisseur afin qu’il revoit la configuration de mon ordinateur et que je puisse regarder Webnoz, An tour tan, etc. Cela me coûtera deux centaines d’euros, m’a-t-il annoncé mais quand on aime, on ne compte pas.

Christian Le Meut 

Ur webnoz dispar e Karaez

An dek a viz An Avent (Kerzu) m’eus paseet un noziad bourrapl e Karaez, ya e Karaez. El lise Diwan. N’ont ket mui en oad da vont d’al lise, n’on ket kelenner ivez, met pedet oan bet get Lionel Buannic hag e skipailh da ginnig Rezore e-pad an abadenn skinwell gentañ war internet anvet  Webnoz...

Bon, “abadenn skinwell gentañ war internet” razh an dud n’int ket a-du get an doare se da ginnig an traoù. Mesajoù zo bet kaset din a berzh ar gevredigezh An tour tan hag a lar e vez graet an dra se gete abaoe pell dija. Marteze met, get ma urzhiataer erru kozh un tammig, n’on ket deuet a benn da sellet doc’h an abadennoù-se, na d’ar Web noz kennebeut met, honnezh, m’eus hi gwelet war eeun, tost doc’h al leurenn. N’ouion ket piv zo bet ar re gentañ etre An tour tan hag ar Webnoz met, ar pezh a gont a zo sevel abadennoù sort-se war internet ha war ar skinwell.

Ur studio oa bet kempennet barzh al lise, e tal ur siminal e lec’h ma oa bet lakaet koad, met pas tan (n’ouion ket perak). Div ganourez oa daet da ganal e tal ar siminal, Gwennyn ha Nolwenn Korbell, get ur soner gitar bout hepken bep taol, ar pezh a oa bourrapl bras. Begon oa get Nolwenn ha Gwennyn ha get al liseidi ivez. Da gomans un tabut war dazont ar brezhoneg oa bet savet etre daou lisead, ur plac’h hag ur paotr, Yann-Ber Thomin, kuzulier rannvro hag ur den a zo e penn ar C’Hredit mutuel. M’eus ket gwelet tout an tabut-se rak en ur sal e oan e lec’h ma oa livet an dud pedet araok mont war al leurenn. Livet, poultred, ya, makillet, evit bout kaeroc’h barzh ar skramm.  Barzh ar sal-se tud all a oa e c’hortoz bout poultred, met bec’h oa bet a wezhoù : tud oa bet galvet diouzhtu hep bout poultred rak mallus a oa dezhe mont war al leurenn.

Skolioù divyezhek e pep lec'h ?
Un dra m’eus klewet memestra a fed dazont ar brezhoneg, lâret get Yann-Ber Thomin, kuzulier rannvro karget d’ar brezhoneg. Hennezh a lâre e vehe moian hiriv an deiz da gavout ur skol divyezhek e pep lec’h, pe tost, e Breizh... D’am sonj-me, n’eo ket ken sur an dra se. Skolioù divyezhek kentañ derez a zo, un tammig muioc’h bep bloaz met ne greska ket buan buan. Ne vez ket digoret razh ar c’hlasoù a vehe dober bep bloaz get an Deskadurezh publik, pe privez...

Ha, war lerc’h, er skolajoù ha liseoù, n’eus ket c’hoazh kalz a dra. De fors, bugale a oa er skolioù divyezhek a zilez ar brezhoneg ur wezh er skolaj... Hag evit ar vugale n’int ket barzh skolioù divyezhek, petra zo ? N’eus ket kement se a skolajoù nag a liseoù a ginnig brezhoneg evel tervet yezh pe evel “option”. Nebeutoc’h nebeut a vloaz da vloaz, d’am sonj... Er Morbihan, da skouer, ped a skolajoù ha liseoù a ginnig brezhoneg mod-se ? D’am sonj-me, ni c’hellehe kontiñ ar bizied un dorn... Hervez ar pezh a welan-me, ar brezhoneg a chom c’hoazh, hiriv an deiz, er maez ag ar skolioù, dre vras.

Plijadur el lise 
Met, el lise Diwan, evel rezon, n’eo ket mod-se. Razh ar re yaouank a gomz brezhoneg, bemdez ha get plijadur, war e seblant. Daou zo daet war al leurenn da ganal ur rap e brezhoneg, ur sort kan ha diskan a vremañ. War lerc’h, Lionel Buannic en doa kouviet skrivagnourion hag arzourion all evit komz ag ar pezh a vez graet gete. Ur sort “talk show” oa, bourrapl ha get beugon, startijenn, met, a wezhoù, tabut a vanke un tammig, a gav din. Lakaet oan bet e fin an abadenn evit kinnig ma blog, rezore, get ur lisead a zalc’h blog liseidi Diwan. Komz pemp munutenn goude bout gortozet div euriad. Berr oa bet un tamm ar gaozeadenn war ar vlogoù.

Mechal memestra perak ne vez ket graet abadennoù evel-se get ar chadenn publik Frans 3 ? Dezhi vehe d’ober traoù sort se a ziskouezh bed ar vrezhonegourion a vremañ... Lionel Buannic hag e skipailh skinwell zo bet sikouret get Rannvro Breizh, get departamantoù ivez, get stalioù privez ha get kumunioù. An eil abadenn, savet e Bro Dreger, e Kawan, dilun 15/01, a c’hell bout gwelet war al lec’hienn internet Brezhoweb.

Ha me, graet m’eus ma sonj : kas a rin ma urzhiataer d’ar stal e lerc’h m’eus eñ prenet evit bout kempennet un tamm ha, war lerc’h, e c’hellin sellet doc’h an Tour Tan, ar Webnoz, ha c’hoazh, ha c’hoazh. Servij a raio, d’am sonj, rak traoù talvoudus nevez hag a bep sort a vo graet war internet e brezhoneg, e galleg hag e meur a yezh. Ha me gav gwelloc’h nompass gortoz re abadennoù nevez e brezhoneg get Frans III.

Gortoz pell ne dalv ket berpet gortoz gwell.

Christian Le Meut 

17/01/2007

Hetoù ar Morbihan : ar brezhoneg ankoueit/Morbihan, le breton oublié pour les voeux

Setu, ankoueit eo bet o brezhoneg get tud Departamant ar Morbihan : netra war ar skritell hetoù 2007 ! "Partiet eo en dro e 2007", a laront, ya, met e galleg hepken barzh un departamant e lec'h ma vez komzet ivez brezhoneg ha gallaoueg (ha saozneg, ha turkeg, ha...). Domaj... Lakaet m'eus barzh ma sonj skrivañ dezhe memestra. Non mais ! 

Le Département du Morbihan a édité ses voeux 2007 en oubliant la langue bretonne et la langue gallèse (et l'anglais, et le turc, et...). Un peu dommage, non ? Nous sommes dans un département multilingue mais nos pennoù bras ("têtes grandes", les chefs, quoi), l'oublient de temps en temps... Un petit courrier de rappel leur fera du bien. Memestra !

Setu al lizher m'eus kaset da Jo Kerguéris, presidant ar C'Huzul Morbihan :

"    Monsieur le Président du Conseil général
    Je me permets de vous écrire car j’ai constaté avec surprise l’absence de voeux en breton sur les documents du Conseil général du Morbihan. Plusieurs villes du département ont édité des affiches ou des messages bilingues (français-breton) et il est dommage de voir que le Département ne fait pas de même. Je ne vous rappellerai pas l’importance de cette langue dans notre département, ni l’importance de la langue gallèse d’ailleurs.

    Il serait bon, me semble-t-il, qu’en 2008 les voeux du Département reflètent le caractère multilingue (breton, gallo, français) du Morbihan, seul département de l’Hexagone à porter un nom issu d’une langue régionale. C’est, en tout cas, en tant que Morbihannais bretonnant, le voeu que je vous adresse pour 2008.
    E c’hortoz,  ur blead mat 2007 a souetan deoc’h !

   
    Christian Le Meut"

Ma faota deoc'h skrivañ ivez, get doujans, evel rezon, setu chomlec'h ar C'Huzul meur : M. Joseph-François Kerguéris, président du Conseil général du Morbihan, 2 rue Saint-Tropez, BP 400, 56009 Gwened/Vannes cedex

Ci-dessous, l'affiche en question trouvée sur le site internet du Département et parue dans le magazine Morbihan :  

10/01/2007

Jimmy Hendrix hag ar Vro gozh/Jimmy Hendrix et l'hymne breton

N'eo ket ur farsadenn : war e seblant Jimmy Hendrix en doa c'hoariet hag enrollet un ton tost d'ar Vro gozh, "sonenn vroadel" Breizh, ha sonenn vroadel Bro Gembre ivez. Pennadoù zo war internet a ziout an dra se evit ar re intereset :

http://www.agoravox.fr/article.php3?id_article=17447

Jimmy Hendrix aurait interprété la musique du Bro gozh, "hymne national breton" et hymne gallois également. Un article sur cette histoire est édité sur le site Agoravox aujourd'hui (9 janvier) pour les personnes intéressées mais un lien direct a été mis avec le premier commentaire ci-dessous :

http://www.agoravox.fr/article.php3?id_article=17447 

04/01/2007

C'hoariva : staj gouleier/stage sur les lumières au théâtre

Staj "Gouleier" d'an 13 ha 14 a viz Genver 2007 : ur staj a vo gant François Eric Valentin, diwar benn ar gouloù er c'hoariva, ar pezh a zegas d'ur pezh-c'hoari. Aozet e vo e Karaez, sal pleustriñ Kreizenn Glenmor, d'ar Sadorn 13 ha d'ar Sul 14 a viz Genver 2007. Digor eo d'an holl, koulz d'an deknisianed ha d'an aktourien. Lakaait hoc'h anv abred, n'eus nemet 12 plas (kasit dre bostel).Digoust eo evit izili C'hoariva. Titouroù all a vo dizale diwar benn bod ha boued (e ti Kerampuilh), ha resisadurioù diwar-benn ar staj war al lec'hienn internet.

Stage (en breton très certainement, même si ce n'est pas spécifié) sur les lumières au théâtre, ouvert aux techniciens et aux acteurs. Carhaix, 13-14/01/2007. 


C'hoariva, kengevredigezh ar c'hoariva brezhonek / Fédération du théâtre en breton, 02 99 37 04 16
morwena.audic@free.fr
http://www.teatr-brezhonek.org/


03/01/2007

C'hoariva e brezhoneg : Mistero Buffo

Mistero Buffo a zo ur pezh c'hoari nevez e brezhoneg, skrivet get Dario Fo ha kinniget get Strollad Penn ar bed. C'hoariet vo d'ar :

Sul 14 a viz Genver 2007da 3e goude kreisteiz, e Kerrien;

Sul 18 a viz C’hwevrer 2007 da 3e goude kreisteiz, e Kastell-Paol, sal Santez Tereza;

Yaou 29 a viz Meurzh 2007da 8e30 noz, e Kemper, sal Ti an Holl Kerfeunteun;


Gwener 30 a viz Meurzh 2007da 8e30 noz, ePondi, sal nevez;

Devezhioù all da zont...

 

Teatr Penn ar Bed, c/o Jakez Andre211, straed Verdun, 29200 Brest. Pg. : 02 98 41 67 54.

jakezandre@hotmail.com

ronanhirrien@hotmail.com

www.teatr-brezhonek.org

Embannet eo bet testenn Mistero Buffo – kempennet gant Teatr Penn ar Bed – e ti Emgleo Breiz, 10 straed Kemper 29200 BREST (02 98 02 68 17).

Une nouvelle pièce de théâtre sur les scènes bretonnes : Mistero Buffo. 

28/12/2006

Mauvaise langue...

medium_teod146.jpgUne fois par an à peu près, je retrouve un vieil ami, d’origine bretonne et habitant dans le sud-Finistère, que je connais depuis le lycée... Il ne parle pas breton mais, à chaque fois que nous nous retrouvons, il me branche sur le sujet en tentant de faire de l’humour. Et alors, l’indépendance ? Et alors les terroristes ?... C’est un peu lourd et désobligeant, mais je ne l’ai pas encore envoyé paître car nous sommes, en général, avec d’autres amis. Le fait d’apprendre et de parler breton ne fait de moi ni un terroriste, ni un indépendantiste, ni même un autonomiste (les deux notions sont, à tort, souvent assimilées tant l’histoire française ne connaît que le centralisme pas toujours démocratique).

Débattant avec cet ami, un jour, j’ai appris que son propre père parlait breton. Mon ami, né comme moi au début des années 60, est donc le premier de sa lignée à ne pas parler sa langue d’origine... Car si le breton n’est plus parlé que par 250.000 personnes environ en Bretagne, c’est la langue d’origine de bien plus de monde mais beaucoup se hâtent de l’oublier. C’est vrai quoi, pas moyen de vivre tranquille dans son petit coin de Bretagne mais en français, et uniquement en français. La plupart des noms de lieux et de noms de familles viennent du breton, mais c’est bien dans le décor, l’on francisera tout cela petit à petit. C’est déjà commencé. Et puis voilà ces emmerdeurs qui décident de continuer à parler breton. On peut encore pardonner aux anciens dont c’est la langue maternelle mais les plus jeunes, ceux-là dérangent peut-être un peu plus. Ils empêchent de vivre en toute bonne conscience unilingue française. Alors autant les caricaturer...

Unilingue ou bilingue ? 
C’est étonnant quand même que des personnes parlant une seule langue, mais  dominante et officielle, se croient autoriser à mépriser des personnes et des populations bilingues ou multilingues dans leurs vies quotidiennes ! J’ai entendu récemment sur France Inter un écrivain britannique, Juif et originaire de Turquie. Lui-même s’exprimait en français et évoquait son père qui savait écrire onze langues dans sept alphabets différents. Il y a des gens qui peuvent écrire onze langues dans spet alphabets différents et nous, pauvres crétins bretons (ou corses, basques, etc), n’aurions pas pu apprendre le français autrement qu’en abandonnant notre langue ?

De la diversité culturelle faisons table rase au profit de la plus belle langue du monde, la langue française évidemment. Tous les arguments ont été bons, et tous servent encore. Face à celles et ceux qui résistent au rouleau compresseur culturel, on déploie tout un arsenal de clichés : arriérés, ploucs, sectaires, communautaristes, terroristes, fascistes, etc. Mais cela ne cache la politique menée par l’Etat français depuis la fin du XIXe siècle, qui est une politique culturel ethnocidaire. On ne tue pas les gens mais leurs cultures, sous des prétextes divers. Le meilleur étant encore de prétendre nous faire accéder aux “lumières” de la philosophie française tout en nous coupant de notre langue d’origine et en commettant ainsi un crime culturel délibéré du meilleur obscurantisme...   

Alors il n’est pas surprenant de rencontrer parfois des amis ou connaissances qui nous ressassent les mêmes vieilles rengaines. Certains ont, pour eux-mêmes, renoncé à la langue bretonne : quoi de plus facile à faire dans notre monde francophone où la langue bretonne a si longtemps été marginalisée ? Les bretonnants dérangent parce qu’ils montrent une autre voie, un autre choix de vie, un peu moins conformiste peut-être.

Un vrai choix ?
En pratiquant ou en apprenant la langue bretonne ils accèdent à une connaissance, à une histoire, à une richesse supplémentaire, à un trésor linguistique et culturel formé à travers les siècles par des générations de locuteurs. Ce trésor là, sa valeur est incalculable par les financiers et ne rentre pas dans le calcul des indices boursiers. Les locuteurs de la langue officiel unique, la langue française, restent à côté. Libre à eux. Mais ont-ils réellement choisi, ou n’ont-ils fait que suivre la route que les pouvoirs dominants ont tracé pour eux, notamment à travers l'Education nationale ?

Qui veut tuer son chien dit qu’il a la rage; qui accepte qu’on lui coupe sa langue d’origine, voire sa langue maternelle, prétend qu’elle ne vaut rien et que la nouvelle langue qu’on lui apporte sur l’autel de la modernité et des lumières le satisfera en tout. Balivernes, l’être humain n’est pas un robot dont on change les pièces indifféremment et sans souffrance. Souffrance et perte il y a eu, et il y a encore.

Je ne reverrai pas mon vieil ami avant quelque temps mais j’ai dans l’idée que, la prochaine fois qu’il me branchera, y’aura encore du débat.

Bec’h a vo tudoù !

Christian Le Meut 

Le dessin est tiré de l'album de Gaston en breton qui vient d'être édité (lire ci-dessous).

Teod fall

medium_Neuze_145.jpgUr wezh bep bloaz en em gavan get ur mignon kozh a oa el lise genin. Pell zo neuze. Ar mignon-se a zo a Vreizh hag emañ e chom e Penn ar Bed, e tal Kemperle, met ne gomza ket brezhoneg. Bep taol memestra e vez lakaet getan ar gaoz war ar brezhoneg, evit c’hoarzhin, evel rezon : an deroristed, an independans, ha c’hoazh.

N’eo ket gwall fin, na farsus, ha bep gwezh ar memes ton. M’eus ket kaset c’hoazh ar mignon-se da sutal betek bremañ rak en em gavomp get mignonned all. Deskiñ a ran brezhoneg ha klask a ran deskiñ yezh ma zud kozh : ne dalv ket an dra se e vehen evit an independans pe evit lakaat bombezenoù e pep lec’h...  Bout brezhonegour ne dalv ket bout broadelour met tud o deus poan  da gompreñ an dra se.

Ur wezh m’boa desket get ma mignon un dra interesus : e dad a oar  brezhoneg met n’en d’eus ket desket d’e vugale...  Ma mignon zo an hini kentañ, neuze, barzh ar familh-se, ha ne gomza ket brezhoneg, ha ne ouia ket komz e yezh a orin ! Ne faota ket dezhan deskiñ : dezhan da  wellet. Met perak ? Perak nompass bout intereset get e yezh a orin e familh ?  Ha perak bout teod fall e kenver ar re a zesk a hag a gomz ar yezh-se ? Ur yezh a zo ur bed. Bed tud o deus bewet traoù a bep sort, brav, diaes, kriz, plijus... Rummadoù ha rummadoù a dud o deus savet ar yezh-se dre gomz ha dre skrid e pad kantvedoù ha kantvedoù. N’eo ket netra, met un tenzor sevenadurel ha speredel.  

Ken sot omp ?
E korf hanter c’hant vloaz ar breton a zo bet dilezet get ur bochad Bretoned. Perak ? Evit lakaat ar galleg en e blas ? Ne oa ket moian deskiñ ar galleg e kenderc’hel da gomz ha skriv brezhoneg ? Ne oa ket moian da gelenn ar galleg hep skarzhin ar brezhoneg ? N’eus ket pell zo m’eus klevet war Frans Inter ur skrivagnour a vro Saoz, ha skriv e saozneg, met a zo ur Juif a Vro Turki a orin. Hennezh a zisplege, e galleg, penaos e veze skrivet unneg yezh get e dad, ur juif a oa e chom en Turki, unneg yezh neuze get seizh alfabet dizhenvel ! Bez zo tud a c’hell skrivañ unneg yezh get seizh alfabet dishenvel ha ni, Bretoned ha Fransizion, ne hellehemp skriv ha gomz div yezh ? Nemet div yezh, ken sot omp ?

N’omp ket ken sot, met lakaet eo bet barzh hor pennoù ar sonj da zilezel hor yezh a orin dre ur bropagande bet savet ar Republik adalek an dispac’h bras ha, dreist holl, adalek fin an naontekvet kantvet. Me zo me evit ar Republik met, war an dachen-se, ur fari a zo bet graet geti, ur fari bras hag a zo ivez un torfet sevenadurel. Bretoned, ur bern, neuze, o deus dilezet o yezh a orin. Netra aesoc’h barzh ar bed mañ e lec’h ma chom kuzhet ar yez-se. Bretoned all a gomz, a zesk, a skriv en o yezh a orin hag a ziskouez d’ar re all un doare all da vout, ur choaz all, un hent all ha n’eo ket an hent-dall. Met un hent a gas da anavezout un istor all, ha doareioù all da welet ar bed...

Ma faota deoc'h dilezel ho yezh...
Ha n’heller ket komz galleg trankill barzh ho korn bro, barzh ho korn Breizh, setu tud a gomz ur yezh all, dilezet ganeoc’h. Ur yezh he deus roet o anvioù da razh ar c’humunioù ar vro, pe tost, ha d’ur bochad familhoù ouzhpenn... Ha tud zo a gred komz brezhoneg dirazoc’h ouzhpenn ! Ar re gozh a vez perdonet, o yezh a vihan eo... Met ar re yaouank, perak komz ur yezh all, ha n’eo ket ar saozneg !

Kompren a ran gwelloc’h ma mignon memestra. Ma faota deoc’h lazhiñ ho ki, c’hwi lâr en deus tapet an araj (ar “rage”); ma faota deoc’h dilezel ho yezh a orin, c’hwi lâr ne dalv ket netra anezhi nag an dud a genderc’hel da gomz. Teod fall eo m mignon e kenver ar re a gomz breton, ha jalous marteze, hep gouiet rak genomp-ni e vez partajet un tenzour. Un tenzour ha n’eo dalv netra evit ar finans, un tenzour n’en deus ket netra da welet get an argant : ur yezh. Ar re a gomz galleg, ha nemet galleg, n’hellont ket rânnin nemet un tenzour. Ni hon eus daou.

Met teod fall on, ne gavit ket ?

Christian Le Meut

 An dresadenn a zo tennet ag an albom nevez Gaston bet troet e brezhoneg (pennad da heul).

23/12/2006

Brandérion, Branderion, Prederion ?...

N'eus ket pell zo m'boa lakaet ar gaoz war ar pannelloù divyezheg a vez lakaet er Morbihan a bezh hiriv an deiz get an departamant (pennadoù embannet d'ar 01/12). Trouz zo bet un tammig get un nebeut anvioù souezhus evel An Drinded Karnag (evit La Trinité sur Mer) ha Branderion (evit Brandérion e galleg). Maer ar barrez-se a gave gwelloc'h un añv a vez implijet c'hoazh barzh e gumun : Prederion. Hervez ar pezh m'eus lennet barzh Le Telegramme 21/12) Ofis ar brezhoneg n'eus asantet lâk Prederion e lec'h Branderion. A benn nebeut, tud a Santez Anna an Alre a vo souezhet, sur awalc'h, get an añv e brezhoneg dibabet evit o c'humun : Santez Anna Wened... 

J'ai parlé récemment des panneaux bilingues que le département installe partout dans le Morbihan (notes du 01/12/2006). Certains noms choisis pour la version bretonne surprennent les communes concernées, comme An Drinded Karnag ("La Trinité Carnac") pour La Trinité sur Mer et Branderion pour Brandérion... Là, le maire s'était étonné que la prononciation bretonne locale, "Prederion", n'ait pas été choisie par l'Office de la langue bretonne et le département. C'est chose faite, d'après Le Télégramme du 21 décembre. Prochainement, c'est la version bretonne de Sainte-Anne d'Auray (Santez Anna Wened, "Sainte Anne de Vannes") qui risque de surprendre. Affaire à suivre !

17/12/2006

Brezhoweb : de la télé en breton sur le net

Une émission en langue bretonne sera diffusée lundi sur internet, comme l'indique le communiqué suivant. Il y sera, notamment, question de blogs en breton et de Rezore (vers 22h).

"Le 18 décembre prochain, WebNoz sera la première émission en langue bretonne diffusée en direct sur Internet. Les bretonnants seront invités, pour la première fois, à poser leurs questions aux invités et à communiquer leurs remarques en temps réel. Ce programme sera rediffusé pendant un mois et enrichi de contenus pédagogiques afin de permettre à tous les bretonnants d'améliorer leur connaissance de leur langue. 

WebNoz est la première émission de débat et de divertissement en breton diffusée uniquement sur Internet. Cette émission sera réalisée le 3ème lundi du mois, en public, depuis un lieu à chaque fois différent. Elle proposera, sous forme de talk-show, des débats de société, les grandes questions de la langue bretonne et donnera la parole à des invités ou inconnus. Elle permettra également à des artistes, chanteurs ou musiciens de se produire en public, et présentera chaque mois l'actualité culturelle et artistique de la langue bretonne.

Cette émission, outre sa diffusion, comporte deux spécificités majeures :

  • les internautes seront invités à participer en temps réel, à donner leur sentiment et à poser des questions aux invités. Un modérateur sera à leur écoute tout au long de la soirée.
  • l'émission restera disponible pendant au moins un mois après sa diffusion. Elle sera alors enrichie de fiches pédagogiques comprenant un résumé en français des séquences les plus pertinentes, donnant les traductions de néologismes, mettant en valeur telle ou telle expression en breton digne d'intérêt. Ces fiches pédagogiques doivent pouvoir aider tous les bretonnants, à commencer par les plus jeunes, à enrichir leur connaissance de la langue bretonne.

    Ce programme, au concept novateur, est co-produit par les sociétés Lionel Buannic - Message et Médias et VO Productions. Il est soutenu par la Région Bretagne , de nombreuses collectivités locales bretonnes et des partenaires privés.

    Parallèlement à cette émission, un site destiné à l'actualité de la langue bretonne sera bientôt disponible.

    La première WebNoz aura lieu en direct du lycée Diwan de Carhaix le 18 décembre à 20h30.

  • www.Brezhoweb.com
  • www.Surlaplace.tv
  • Armortv.fr

07/12/2006

Chine : blog Bretoned Pekin/le blog des Bretons de Pékin

Ur blog zo bet savet get Bretoned a zo e chom e Pekin get skeudennoù ur fest-noz savet e kerr-benn Bro Sinae, ur gentel brezhoneg-sinaeg hag ur bern traoù interesus, setu ar chomlec'h :

 Des Bretons de Pékin ont créé leur blog avec des photos du fest-noz organisé il y a quelques semaines par leurs soins, une leçon bre breton-chinois et plein d'autres échos, en voici l'adresse :

 http://zhongbreizh.spaces.live.com/