07/08/2005
Bien loin du Manitoba
Le Manitoba est un pays immense situé dans les plaines du Canada. C’est un état membre de la fédération canadienne. Après l’arrivée de Jacques Cartier à l’embouchure du fleuve St laurent, au XVIème siècle sous le règne du roi François Ier, la ville de Québec fut fondée ainsi que des établissements français. Des colons arrivèrent et s’installèrent là mais, au fil du temps, certains partirent plus loin : des agriculteurs et des chasseurs, dans des régions non contrôlées encore par la France ou l’Angleterre, où ils se mêlèrent à des populations indiennes, les Cree, notamment. Ainsi apparut une nouvelle population, des métisses et de nouvelles langues, mélanges des langues indiennes et de français, ou d’anglais, suivant les endroits.
Après quelques siècles, ces populations virent arriver l’armée anglaise. Elle voulait prendre possession de ces immenses régions, ce qui fut fait, après une courte guerre, dans les années 1860. Les métisses furent battus mais, à cette occasion, le premier gouvernement du Manitoba fut créé par l’un d’entre eux, Louis Riel, pendu haut et court en 1884 par l’armée britannique.
"Speak white" : "Parlez anglais" !
Pendant longtemps encore, les métisses et les francophones furent mal vus au Manitoba. La langue officielle était l’anglais et il n’y avait pas de place pour la français dans cette région... Un reportage est passé il y a quelques années sur la Cinquième à propos de la langue française dans cette région. Un homme d’une soixantaine d’années, francophone de naissance, racontait qu’un jour, alors qu’il parlait français dans la rue, une personne qu’il ne connaissait pas lui a dit : “Speak white”, ce qui veut dire “Parlez blanc”. Comme le français était parlé par des métisses, cette langue était vue comme une langue de “sauvage”, d’Indiens, de “ploucs” pour ainsi dire... Un peu comme l’était le breton il n’y a pas encore longtemps ici et cette image n’est pas complètement effacée...
Mais voilà, depuis une vingtaine d’années, la constitution canadienne reconnaît le français comme langue officielle. Elle a donc sa place au Manitoba. Des écoles françaises ont été créées. Certaines fonctionnent sur le mode de l’immersion, comme Diwan en Bretagne. Dans certaines grandes villes ces écoles rencontrent un succès certain car les familles considèrent que parler deux langues est un atout. Certaines familles, autrefois francophones mais passées à l’anglais, trouvent là le moyen de renouer avec leurs origines. Le français semblent donc avoir retrouver un avenir au Manitoba !
Les oeillères des médias parisiens
Toutes ces informations, je les ai apprises en regardant un documentaire sur la Cinquième et en écoutant, par hasard, une émission d’une heure sur France Inter. Et je me suis posé la question : quand ai-je entendu ou vu pour la dernière fois une émission d’une heure ou un documentaire sur l’état des langues régionales en France, sur l’état du basque, de l’alsacien, du breton, sur une chaîne nationale ?... Je ne m’en souviens même pas, sauf sur France 3 Bretagne. Mais les médias nationaux s’intéressent-ils aux langues régionales, pas si sûr. Il leur est plus facile d’aller voir des gens qui luttent pour leur langue au Manitoba, surtout s’il s’agit d’y sauver la française, plutôt que de s’intéresser aux gens qui ici, en France, veulent sauver leurs langues !
Mais il est vrai que la Constitution française ne laisse aucune place aux langues régionales, quand la Constitution canadienne reconnaît au moins deux langues et que les peuples améridiens peuvent éduquer leurs enfants dans leurs langues d’origine...
C’est vrai, nous sommes vraiment très loin du Manitoba.
Christian Le Meut
12:55 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Etrebroadel/International, Galleg/français | Lien permanent | Commentaires (0) | Tags : Langue française
Pell emañ ar Manitoba
Ar Manitoba zo ul lodenn ag ar C’Hanada, e kornog Bro Gebek. Degouezhet oa Jacques Cartier er C’Hanada e penn kentan an XVIe kantved, mare ar roue Fanch Ie. Labourizion douar, jibouesourion, kenverzourion a Vro Frans oa daet ha savet oa bet ar ger vras Kebek. Tamm ha tamm ul lodenn ag ar re se oa aet pelloc’h, betek plaenenn ar Manitoba. Hag ar re se, jibouesourion kentoc’h, d’en em zimezhiñ get indianezed. Mod se oa bet ganet metissed ha parlantou nevez etre ar galleg ha yezhoù indian evel ar “Cree”, da skouer...
Ar Manitoba zo bet poblet evel-se betek ar dro 1860, mare aloubigigezh ar Manitaba get arme Bro Saoz. Ne oa ket bet goulennet an aotre get an Indianed, pe ar Vetissed pe ar gallegerien... Ur brezel oa bet met aet oa an trec’h get an Inglezed. Gouarnamant gentañ ar Manitoba oa bet savet, get Louis Riel e penn, ur metis, bet krouget ar lerc’h get an arme a Vro Saoz .
Ar galleg, yezh ar blouked
E pad pell amzer a c’houde, e veze fallwellet ar Vetissed hag ar re a gomze galleg er Manitoba, daoust ma oa anezhe al lodenn vrasan ag an dud er c’herioù bras betek fin an XIXe kantved. Ar saozneg oa deuet da vout ar yezh ofisiel hag ar galleg e veze gwellet evel ur yezh komzet ged sauvajed, Indianed, da lavaret plouked, tud gouez.
Barzh ur film m’eus gwellet war ar chadenn 5, un den kozh, galleger a vihan, a lâre an istor se : “Ur wezh e oan o gomz galleg er maez hag un den all, n’anaouen ket anezhan, ur saozneger, n’oa lavaret din : “Speak white””... “Speak white””. ne blije ket dezhan klevout galleg ha “speak white” a dalve : speak gwenn, komz saozneg...
Hiriv an deiz, miliadoù a gallegerien hag a vetissed a zo c’hoazh er Manitoba, met nebeutoc’h nebeut a gomz galleg pe ar yezhoù ganet ag ar galleg hag ar yezhoù indian. Dilezet a zo bet ar galleg get ur bern tud... Met, abaoe ugent vloaz, ar vonreizh, ar “gonstitution” ag ar C’hanada zo bet chanchet evit lakaat ur plas d’ar galleg deuet da vout yezh ofisiel ar C’hanada a bezh get ar saozneg. Skolioù divyezheg a zo bet krouet e lec’h ma vez kelennet ar galleg d’an doare “soubidigezh”, evel Diwan e Breizh. Muioc’h mui a familhoù a gas o bugale d’ar skolioù se peogwir e vez gwellet mat komz div yezh ! Un dazont zo bremañ evit ar galleg e Manotiba, war e seblant...
Un dazont memestra ?
Desket m’eus an traoù-se a gres d’un abadenn m’eus gwellet war ar skinwell hag, ivez, a gres d’un abadenn hir, un euriad, m’eus klewet war France Inter... Interesus tre oa ar pezh m’eus desket mod-se met biskoazh m’eus klewet pe gwellet un abadenn evel se a ziout ar yezhoù rannvroel evel an euskareg, an alzasianeg pe ar brezhoneg, war an tele pe ar radio e Frans. Nemet war Frans 3 Breizh ! Ar mediaou a Baris a ya pell, betek ar Manitoba, da welled tud a stourm evit o yezhoù. Bez eus tud a stourm aman evit o yezhoù ivez, e Frans. Met ne vezont ket gwellet war an skinwelloù, ha klewet war ar skingomzoù e Bro C’hall. Met n’int ket bet anavezet ar yezhoù-se evel yezhoù ofisiel.Ya, sur awalc’h, pell emañ ar Manitoba.
Christian Le Meut
12:40 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Etrebroadel/International, Gwirioù mab den/droits de l'être humain, Istor/Histoire | Lien permanent | Commentaires (0) | Tags : Bretagne forever !
06/08/2005
Ar golvaned en arvar ?
Petra nevez get ar golvaned, ar filiped ? C’whi a sonjo, marteze, emañ ar goulenn se souezhus awac’h... Met, hervez skiantourion zo e Breizh veur, Belgia, Spagn, ha c’hoazh, emañ an arvar al laboused se. Aet eo niver ar golvaned war izelaat abaoe war dro ugent vloazh, betek 95 % er c’herioù bras ! Ha betag 70 % war er maezioù !
Al louzoù kimiek (herbisidoù, pestisidoù, ha c’hoazh) lakaet war an tachennoù get al labourizion douar vehe kaos ag an dra se. Met pas hepken, peogwir ne zisplega ket an dra se perak a ya da vervel ar golvaned er c’heriou bras. Traou all zo tammallet get skiantourion : an esañs diblom, da skouer. Benzen hag eter a vez lakaet e barzh an esañs se evit kemer plas ar plom, met ne vehe ket mat evit ar golvaned. Ne vourront ket tamm ebet an eter !... N’eus nemet 5 % ag eter e barzh an esañs en Europa, pa vez lakaet 15 % dre gant er Stadou unanet. Hervez lezennoù an Europa an eter a zo danjerus awalc’h evit yec’hed an dud... Hag evit ar golvaned ivez.
Danjerus evit al loened, danjerus evit an tud ?
Met un displegadur all ‘zo. Hervez ur skiantour a Spagn, e telehe bout bout tamallet ivez ar pellgomzerion hezoug (“portable”) hag ar skignoù, ar “radiation” graet gete e peb lec’h met kentoc’h er c’herioù bras e lec’h ma ya da vervel ar golvaned. Er c’herioù bihanoc’h, e lec’h ma n’eus ket kement se a skignoù, niver ar golvaned a chom ingal.
Ar sort “saotradur elektromagnetek” graet a zo, war a seblant, danjerus evit ar golvaned met ivez evit loened all evel ar razhed...
Mard eo danjerus evit loened zo, danjerus eo ar saotradur elektromagnetek evit an dud ivez ?
Christian Le Meut
13:00 Publié dans Endro/environnement | Lien permanent | Commentaires (0)
04/08/2005
Claude Hagège : 25 langues meurent par an !
Je suis allé écouter Claude Hagège, le célèbre linguiste à Mellac, dans le Finistère. 700 personnes étaient venues entendre ce professeur au Collège de France. Passionné depuis l’enfance par les langues, Claude Hagège en parle avec ferveur. 5.000 langues sont encore parlées de par le monde, mais 25 disparaissent chaque année, selon Hagège. Les langues parlées par les Indiens d’Amérique du nord, par exemple, sont en grand danger. Claude Hagège travaille avec eux, notamment avec les Sioux. Ces peuples sont, encore aujourd’hui, confinés dans des réserves, sans perspectives d’avenir, et beaucoup d’Indiens, chômeurs, sombrent dans l’alcoolisme...
L'allemand de Goethe et l'italien de Dante
Les explications de Claude Hagège sur les langues dans quelques pays d’Europe proches ont été très intéressantes. En France, la langue parlée à Paris et autour de Paris est devenue langue officielle du royaume suite à la décision de France Ier. Rien de commun en Allemagne, par exemple, où l’allemand littéraire, l’allemand écrit, s’est formé sur la base de la traduction de la bible par Martin Luther. Celui-ci a traduit les évangiles dans le dialecte allemand parlé dans sa région, qui est devenu la base écrite. Une forme d’unité linguistique s’est formée avant l’unité politique, alors qu’en France, la langue a été un outil du pouvoir en place pour imposer l’unité politique. En Italie, c’est le dialecte italien écrit par Dante, et sa Divine comédie, qui a servi de base à l’écriture et à l’italien contemporain. Mais beaucoup de dialectes sont encore parlés et écrits, comme dans le Piémont, par exemple.
Le cas de l’Inde est également intéressant. Ce pays compte plusieurs langues officielles mais, surtout, des millions de personnes polyglottes, parlent plusieurs langues. Certains pays d’Europe, comme la Belgique et la Suisse, comptent également plusieurs langues officielles, pas moins de huit pour la Suisse. Mais Hagège regrette de constater que peu de Belges et peu de Suisses maîtrisent une autre langue parlée dans leur pays. Les francophones ne sont que francophones et peu pratiquent le flamand en Belgique, l’allemand ou l’italien en Suisse. Il regrette également que si peu de Bretons parlent la langue bretonne... Il n'est pas le seul !
Une sorte de show... à l'américaine ?
il nous a d’ailleurs parlé un peu breton et soutenu qu’il aurait ét é capable de faire sa conférence en breton s’il avait été sûr de pouvoir être compris... Vrai ou faux ? Le monsieur est un peu cabot et nous a fait un show, tel un acteur, multipliant les pics à l’égard des Etats-Unis. Mais, revenons à la Bretagne. Hagège estime que le breton sera sauvé si les familles envoient massivement leurs enfants apprendre la langue bretonne à l’école... L’Etat français devra fournir les professeurs en nombre suffisant pour la demande. Il estime, par contre, qu’il ne faut pas rendre obligatoire le breton à l’école. Point sur lequel je me permettrai d’êtr en désaccord avec cet éminent linguiste. Enfant, j’ai dû faire une “initiation au latin” au collège, sans que l’on me demande mon avis. selon les professeurs, cette initiation me servait car je pouvais, ainsi, mieux comprendre l’origine des mots français... Mais, en Basse bretagne, la très grande majorité des noms de lieux et de familles viennent du breton ! Pourquoi ne pas instaurer une initiation au breton en cinquième, par exemple, afin de donner une connaissance minimale de la langue et de l’histoire de la Bretagne aux enfants qui, comme bien souvent leurs parents, en ignorent tout ou quasiment ?
Claude Hagège est partisan de l’apprentissage précoce des langues vivantes : avant dix ans, il préconise d’apprendre trois langues vivantes à l’école primaire et affirme que les enfants en sont capables. Mais il est inquiet devant la place prédominante de l’anglo-étasunien, et préconise l’introduction d’autres langues comme l’espagnol, l’allemand, voire les langues dites régionales... Cela contribuerait à élargir l’esprit des enfants et leurs capacités d’apprentissage d’autres langues.
Charlemagne, un germanophone !
Pour finir, voici une information que j’ai apprise ce soir là : certains rois de France ne parlaient pas le français ! Ainsi, les Mérovingiens et les Carolingiens ne parlaient pas le vieux français parlé à l’époque, mais une langue germanique, puisqu’il s’agissait de Francs, un peuple d’origine germanique. Clovis parlait une langue germanique dont serait proche le francisque mosellan, une langue encore parlée dans le département de la Moselle, mais par de moins en moins de gens... La même chose pour Charlemagne ! Ce que l’histoire officielle française se garde bien d’apprendre aux enfants.
Christian Le Meut (2003)
10:20 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Galleg/français | Lien permanent | Commentaires (0) | Tags : bretagne forever !
Claude Hagège : 25 yezh a ya da goll bep bloazh !
Bet on bet e selaou prezegenn Claude Hagège, e Mellak. 700 den oa deuet da weled ar c’helenner-se, a labour e barzh ar “Collège de France” hag a zo un arbenigour war ar yezhoù : ul "linguiste". Aet eo sot Claude Hagège get ar yezhoù abaoe e vugaleaj. Komz a ra buan, get e galon, a ziout yezhoù ar bed a bizh. Hervezan, war dro 5.000 yezh a vez komzet war an douar bremañ met 25 a varv pep bloazh ! Ar yezhoù komzet get an Indianed ag Amerika hanternozh zo en arvar bras. Claude Hagège a labour get ar pobloù-se, evel ar Siouxed, a zo e chom e barzh “lec’hioù” (“réserve”) e lec’h n’o deus ket kalz a dra d’ober. Dilabourion ha... lonkerion int deuet da vout kentoc’h, bugale Sitting Bull.
Luther en Alamagn...
Interesus bras oa ar pezh bet lâret deomp get Claude Hagège a ziout broioù all ag Europa, hag a ziout ar brezhoneg. Krogomp get broiou all ag Europa. Hagège n’eus displeget penaos a oa bet stumet ar yezhoù “ofisiel”. E Frans, ar rannyezh komzet e Paris ha tro dro Paris a zo deuet de vout ar yezh ofisiel a drugarez da Fanch ar gentañ, er XVIe kantved. Dishenvel eo en Alamagn, e lec’h ma oa bet savet an “alamaneg lenegel” get Martin Luther pa oa bet troet getan ar Bibl en alamaneg komzet getañ hag a zo deuet de vout, war lerc’h, an “alamaneg skrivet”. Met, hiriv an deiz, ur bochad rannyezhoù a vez komzet en Alamagn hag ar Stad n’eus ket savet lezennoù evit stourm a enepte evel ar pezh a vez graet e Frans.
...Ha Dante en Italia
Heñvel eo ar jeu e bro Italia : ur bern a rannyezhoù a vez komzet eno, evel er Piemont, met ne vezont ket fall gwellet get ar Stad. An italianeg skrivet a zo bet savet ged Dante get e levr “La divine comédie”. Dante n’eus implijet ivez ur rannyezh hag a zo deuet da vout an italianeg skrivet. Claude Hagège en deus displeget ivez ar jeu e broioù pelloc’h. Da skouer en India. Ur bochad yezhoù ofisiel zo du-hont ha kalz a dud a gomz meur a yezhoù: an hindi, ar gujarati, ar saozneg hag all. N’eo ket ar memes jeu e Suisse hag e Belgia e lec’h ma z’eus ivez meur a yezhoù ofisiel met, re alies, an dud a gomz nemet ur yezh hepken, daoust ma e vez desket div pe ter yezh er skolioù. Hag Hagege a gav domaj an dra-se, komz nemet ur yezh barzh ur vro liesyezhek... Ha kavout a ra fall ivez stad ar brezhoneg hiriv an deiz.
Ur sort show
Claude Hagège n'eus komzet un tammig brezhoneg deomp e zisplegiñ e vehe bet eñ kapabl d'ober e brezegenn a-bezh en hor yezh ! Gwir pe gaoù ? N’ouion ket met komprenet m'eus un dra memestra : an den se a vour bout selaouet, sellet, hag, evel an aktour, ur sort show a zo bet graet getan dirazomp... “Petra gober evit saveteiñ ar brezhoneg ?” N’eus goulennet un den. Hagège da reskond : "Ma z’eus ur bochad a dud a gas o bugale d’ar skol evit deskiñ brezhoneg e vo savetaet ar yezh. Ret vo d’ar stad paeañ kelennerion evit kelenn brezhoneg". Met Hagège n’eo ket a du da lakaat kenteliou dre ret... Haz me, n’on ket a du getan. Pa oan er skolaj, e oa bet ret din deskiñ al latineg ! Hervez ar gelennerion, e servije al latineg da gomprein penaos e vez savet ar gerioù e galleg... E Breizh Isel, al lodenn vrasan ag an anvioù lec’h ha familh a zeu ag ar brezhoneg (evel ma anv), met an dra se ne oa ket a bouez awalc’h evit kelenn brezhoneg er skol... Perak nompass laakat euriadoù dre ret, bep sizhun, evit deskiñ un brezhoneg hag istoer Breizh d’ar vugale ?
Charlemagne ne gomze ket galleg !
Claude Hagège a vourr ar yezhoù, ha nec’het eo e welet plas ar saozneg amerikan er bed a-vremañ. Hervezan, un dra a bouez vehe deskiñ yezhoù yaouank tre, araok dek vloazh. Ter yezh vev a vehe mat da gelenn d’ar bugale er skol, ha pas hepken ar saozneg met ivez an alamaneg, ar spagnoleg, hag ar yezhoù rannvroel. Digoretoc’h vehe spered ar vugale, ha gwelloc’h e vehent da zeskiñ yezhoù all a-c’houde.
Da echuiñ, din da lâret deoc’h un dra all m’eus desket : ur yoc’h a rouanned a Frans, ar re “Karolingien” ha “Mérovigien”, ne gomzent ket galleg kozh, galleg ag ar mare se, met ur yezh germaneg ! Ar “Franks” (evel Klovis) a gomze ur yezh germaneg dishenvel bras doc’h ar galleg, met tost d’ar “francisque mosellan”, ur yesh komzet c’hoazh e departamant Moselle met get nebeutoc’h nebeutan a dud. Memes tra evit Charlemagne ha ne gomze ket galleg met ar yezh germaneg-se ivez. An dra-se ne vez ket lâret d’ar vugale er skol, daoust d'ar skol bout bet savet getan, hervez ar vojenn !
Christian Le Meut
09:30 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Galleg/français | Lien permanent | Commentaires (0) | Tags : Hagège, brezhoneg, langue bretonnes, langues
03/08/2005
L’arabe, une langue ?...
Il y a quelques années, en 2003, j’étais allé rendre visite à mon ami Ahmed à Montargis, dans le Loiret. Ahmed, décédé depuis, y habitait avec son épouse Zakia et sa fille Chaïma. Ce jour-là, Zakia était toute contente car le couple venait d’investir dans une antenne parabolique qui allait lui permettre de regarder plus de chaînes des pays arabes, Algérie, Maroc, Égypte. Ahmed n’avait pas l’air plus enthousiaste que cela : “Tu vas pouvoir regarder plus d’émissions en arabe”, lui dis-je. Et là, il me regarda, désolé : ”Je ne comprends pas l’arabe de la télé”. Sa femme, oui.
Ahmed, né en France, d’origine algérienne, était pourtant parfaitement bilingue, ayant appris l’arabe avec ses parents. C’était sa langue maternelle. Ses parents, arrivés il y a une quarantaine d’années, parlent le français, mais avec difficulté. Ahmed n’apprit ni à lire ni à écrire l’arabe, il parlait le dialecte arabe de Msila, sa ville d’origine, mais avait du mal à comprendre l’arabe “de la télé”, l’arabe standardisé alors que son épouse Zakia, née en Algérie et scolarisée en arabe, le comprend...
“Pas le même breton”
Je me serai cru en Bretagne. Combien de fois ai-je entendu des Bretons dire qu’ils ne comprennent pas le breton de la télé, que ce n’est pas “le même breton”... C’est vrai, pour tous ces bretonnants qui n’ont pas appris le breton à l’école (et c’est la majorité pour les anciens car le breton était interdit à l’école), qui n’ont pas appris à comprendre les différents accents, il y a des difficultés d’intercompréhension. Les Bretons du pays de Vannes pouvaient avoir du mal à comprendre ceux de Quimper, c’est vrai. Quoiqu’en faisant un effort...
Le fait qu’une langue se divise en dialectes est un processus courant, classique. Le français de France, lui, est une langue standardisée, uniformisée dont l'évolution est contrôlée depuis des siècles, du fait de son statut officiel, de l’Académie française qui veille au grain, de l’école qui enseigne depuis un siècle une langue unifiée sans tenir compte des différences locales ou régionales... Mais hors des frontières, le français se dialectise (Wallonie, Québec, Suisse Romande, Acadie, Afrique...).
Un regard néo-colonial
L’arabe est une langue à part entière, comme le breton ou le français. On parle bien de “langue arabe”, c’est normal et contester cela pourrait être perçu comme du racisme... Mais il est encore des gens, et des bretonnants parmi eux, pour désigner le breton comme un “dialecte”, voire un ou “plusieurs patois” (Le Monde diplomatique, mai 2003). Là, ce n’est pas du racisme... Un regard néo-colonial, je ne dis pas.
Oui, l’arabe est une langue (même si les colonisateurs de jadis l’ont également qualifiée de dialecte ou de parler). Oui, le breton est une langue. L’une comme l’autre font partie de la communauté mondiales des langues parlées depuis des siècles, porteuses de cultures et d’humanité. Mais l’une prospère, tandis que l’autre s’accroche comme une bernique à son rocher.
Christian Le Meut
18:20 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Deskadurezh/Education, Galleg/français | Lien permanent | Commentaires (2) | Tags : Bretagne forever !
An arabeg, ur yezh ?
Ahmed oa ur mignon din, ur mignon bras a oa e chom e Montargis, e departamant Loiret, ur gêr e lec’h m’eus chomet ivez e pad daouzek vloaz araok dont en dro e Breizh e 2000. Marv eo breman (lennit ar pennad embannet an 18 a Viz Gouere "Choukrane Ahmed"). Ur wezh, e 2002, oan bet da welled Ahmed hag e familh. Kountant bras oa e vaouez, Zakia, peogwir e oa bet prenet gante ur “parabole” nevez flamm evit sellet doc’h chadennoù skinwell a vroioù arab evel Aljeria, Maroko, Egipt ha c’hoazh. Ahmed oa ag Aljeria, met ganet e Frans, ar pezh n’eo ket gwir evit Zakia, homañ zo ganet ea Aljeria ha bet er skol eno...
Goulennet m’boa get Ahmed : “Kountant out ? C’hwi a c’hello sellet doc’h abadennoù en arabeg bremañ”. Hag Ahmed da reskont, dipited un tamm: “Ya, met ne gomprenan ket an arabeg a vez komzet war an tele, an arabeg lennegel...”. “Evel ur bochad tud e Breizh, sonjet m’boa, ne gomprenont ket ar brezhoneg a vez komzet war ar skinwell...”.
Desket er skol pe pas
Un difor vras zo etre Ahmed hag e vaouez Zakia. Ahmed a gomze arabeg mat tre. Arabegour a vihan oa. Desket en doa er ger, get e dud, hag e veze komzet arabeg etre ar mab hag e dud bemdez beteg e varv. Tud Ahmed zo deuet e Frans daou ugent vloaz zo, met ne gomzont ket galleg mat tre. Ahmed n’doa desket arabeg gante, met pas er skol, ha dre gomz, pas dre lenn na dre skrid.... E vaouez Zakia, desavet en Aljeria deus desket arabeg er ger hag er skol, ha kompren a ra an arabeg "standard" a vez lâret war ar skinwelled ag Aljeria, Maroko, Egipt ha c’hoazh !
Bez ez eus teodoù fall, ha brezhonegerion en o mesk, evit lâret n’eo ket ar brezhoneg ur yezh da vat rak n’eo ket posupl kompren ar pezh a vez lâret war ar skinwell e brezhoneg, ha peogwir emañ diaez a wezhoù en em gompren etre brezhonegerien a broioù dizhenvel, etre tud a Vro Gwened hag a Vro Leon, tud a Bondi ha tud ag An Alre, tud a Grac’h ha tud a Gregam...
Met heñvel eo en Aljeria, benn ar fin. Parlantoù, rannyezhoù disvenhel zo ha, ma n’eo vez ket desket ar yezh er skol, diaez eo en em gompreñ get ar re a chom un tammig pelloc’h ... Met, hiriv an deiz, ne glevan ket den ebet lâret n'eo ket an arabeg ur yezh da vat, tra ma ez eus c’hoazh tud evit lavaroud an dra se e kenver ar brezhoneg.
Petra vo an diskoulm ? Lakaat muioc’h a vrezhoneg er skol, aman, e Breizh; lakaat muioc’h ag arabeg er skolioù e Bro-C’hall evit an dud divroîdi ag ar vroioù se ? Ur yehz zo, ar galleg, evit en em gompren met n’eo ket un digarez evit koll ar yezhoù all a vez komzet e Frans.
Christian Le Meut
10:50 Publié dans Brezhoneg/Langue bretonne, Deskadurezh/Education, Galleg/français | Lien permanent | Commentaires (0)