rezore

Ur gwir blijadur eo adkavout Lucky Luke hag ar vreudeur Dalton, e brezhoneg, 'barzh un albom embannet da gentañ e 1971 hag anvet e galleg : "Les Dalton se rachètent".

Galvet eo bet Lucky Luke da vont da Washington get barnourion ar "Supreme court of justice". Gete emañ daet ar soñj-se : lakaat kondaonidi, prizonidi, er-maez e-pad ur "prantad-esae" ha ma chomont onest e-pad ar prantad-se, ec'h ober netra fall, e vint dieubet; mod all e vint toullbac'het en dro. Hag an Daltoned da vout dibabet get ar varnourion evit un taol-arnod !

Jo, penn aheurtet ma z'eus, en deus komprenet doc'htu an traoù met d'e zoare dezhañ, evel rezon : ober vann bout onest e-pad ur miziad (prantad amzer an taol-arnod), evit bout dieubet ha dont da vout torfetourion en-dro àr-lerc'h (ha lazhiñ Luky Luke !). Met n'eo ket ken aes, ober van bout onest. An Daltoned a zo kaset da dTortilla Gulch, ur gêr e-lec'h m'o deus aon an dud doc'h o gwelet. Luky Luke a zispleg an traoù d'ar boblañs hag ul lod anezhe a gompren penaos an Daltoned n'hellont ket mui en em zifenn : ha setu int taget ha n'hellont ket reskont. Da Lucky Luke eo d'o sikouriñ ! War-lerc'h an Daltoned a lak torfetourion en toull-bac'h ! Setu ar bed chañchet penn da benn, ha kalet eo, stard bras eo, evit Jo Dalton hag e vreudeur.

Farsus eo an istor, skrivet get Goscinny, ha speredek ivez e-keñver tem ar justis. Penaos sikour get an dud toullbac'het da zonet er-maez, d'en em gavout en-dro er gevredigezh ? Da labourat, da skouer : an Daltoned a zigor un ti-bank... Ar pezh a zo, Averell ne ouia ket digoriñ un armel houarn get un alc'hwez, nemet get dinamit... Ar justis; penaos gober get ar brizonidi, peseurt dazont evite ? Setu temoù an albom-se. Alies e vez kavet danvez d'en em sonjal 'barzh istorioù Goscinny.

Troet eo bet e brezhoneg get Brieg ar Menn en un doare efedus ha plijus.
 

En français : Les Daltons se rachètent vient d'être traduit en breton, d'une manière agréable par Brieg ar Menn sous le titre, "Les quatre saints Dalton". Comme souvent avec les histoires écrites par Goscinny, c'est drôle et intelligent. 

Ar pevar sant Dalton, embannet get BZH 5; lec'hioù internet :

Bzh5@Bzh5.com

www.klask.com 

Tud an UDB-An Oriant o deus embannet o sonj a-fed ar Gouelioù etrekeltiek ar bloaz-mañ; setu al liamm :

Les membres de l'Union démocratique bretonne de Lorient ont publié leur avis sur le Festival interceltique 2008 sur leur site : 

http://udbbroanoriant.over-blog.com/article-21920828.html 

N'em boa ket kinniget deoc'h al levr-se : troidigezh barzhoneg Xavier Grall e brezhoneg get Naig Rozmor, bet embannet ha lakaet er maez e 2007 get Emgleo Breiz. Un droidigezh a-feson, d'am sonj, nemet un dra e fin an destenn : Xavier Grall a skriv, e galleg  "comme la vie était jolie dans ma Bretagne bleue"; ha "Bretagne bleue" a za da vout "Breiz Izel hlas" edan pluenn Naig Rozmor. Breizh ha Breizh Izel, n'eo ket ar memes tra, alkent.

Ul lodenn ag an droidigezh-se a oa bet kanet get Marthe Vassalo digwener paseet, en Oriant, er c'hoariva nevez, e fin an arvest kinniget e-pad ar Gouelioù etrekeltiek : "Oratorio pour Xavier Grall - an dianav a rog ac'hanoun". Tregont den war al leurenn memestra : kanerion klasel, sonerion (klasel ivez) a sone ur sonerezh... klasel, met a-vreman, savet get Frédérique Lory. Brav, met re drist ha re sioul a wezhoù.

Ul lodenn gentañ dreist 
An destennoù a oa bet tennet a bennadoù skrid, pe a varzhonegoù skrivet get Grall (ganet e 1930, marv e 1981). Kavet m'eus bourrapl bras al lodenn gentañ : begon a oa get skridoù dibabet war temoù a-bep sort (darempredoù Grall get e dad, e merc'hed, Breizh...). An eil lodenn oa bet savet kentoc'h get testennoù skrivet pand a oa Grall kouezhet klañv. Klemmusoc'h, poanusoc'h, evel rezon. Met pounneroc'h lusk an abadenn. Un nebeut tud a oa aet kuit. Un den, nepell din, a oa e kousket hag e tiroc'hall.

Yvon Le Men ha Marthe Vassalo war al leurenn 
Ul lusk bourrapl oa daet en dro er fin, pand a oa aet war al leurenn ar barzh Yvon Le Men, mignon Grall, da lâr fin ar barzhoneg Solo e galleg ha, d'e heul, Marthe Vassalo, da ganal fin Solo ivez, met e brezhoneg. A-benn ar fin m'eus ket bet keuz bout paeet 22€ (memestra !) evit mont da welled an arvest-se. Evidon-me, Grall a chom ur skrivagner talvoudus bras. Ad lenn a ran e oberennoù (e varzhonegoù hag e pennadoù skrid ur wezh an amzer.

En français

Le long poème Solo, de Xavier Grall (journaliste, romancier, poète, 1930 - 1981) a été traduit en breton l'année dernière par Naig Rozmor (Ed. Emgleo Breiz). La fin de ce texte a été dite vendredi dernier par le poète Yvon Le Men, en français, lors de la présentation de "l'Oratorio pour Xavier Grall - L'inconnu me dévore", dans le cadre du Festival interceltique de Lorient. puis Marthe Vassalo a chanté cette même partie dans sa traduction en breton (très belles interprétations de ces deux artistes).

Christian Le Meut 

Avel gornôg a zo levr diwezhañ ar Bigouter Yann Bijer. Istor e familh a zo kontet getan. N'eo ket skrivet "envorennoù" barzh al levr, na "roman". Envorennoù romanset neuze?

Ni'zo er bloaz 1916, e Lechiagad, Bro Vigoudenn. An tadoù a zo bet kaset d'ar brezel, ne chom nemet gwazed kozh, merc'hed ha bugale. Naïg ar Prad a zo e chom he unan get he mamm, met peurrest ar familh a zo tost-tre : tud kozh, moerebed, kenitervezed ha kendirvi... Ha surtout Tamm Bouchig, he c'henderv muiañ karet... Betek re ?

Heuliañ istor ar familh-se a zo bourrapl bras. Bez zo an tud ag ar mor (familh an tad); ha tud ag ar maezioù (familh ar vamm). Chikan ebet etreze, ar c'hontrel eo. Yann Bijer a ya pell a wezhoù : n'en deus ket aon da reiñ deomp un nebeut kentelioù Istor, evel ar gentel a ziar benn Charlez Veur, met kentelius eo...

Ur bochad tudennoù a zo barzh al levr, met n'omp ket kollet. Yann Bijer a gas an istor get begon hag, a-benn ar fin,  daoust d'al levr bout hir pasapl (454 pajenn) m'eus ket kavet hir an amzer getan, ken deverrus eo. E gwirionez, neoazh, mard on bet plijet bras get doare Yann Bijer da skrivañ, on bet dipitet get an istor karantez etre Naïg hag he c'henderv. 

An istor a grog e Lechiagad, met echuiñ a ra e Kiberen rak pesketourion a vro Vigouden a zeue da besketaat e Kiberen pand a rae diouer a besked en o bro. Bijer a zispleg ar vuhez e Kiberen er bleadeù 1920, get an douristed (dija), ar friturioù (n'eus ket mui kalz anezhe), ar besketourion (idem)...

Da lenn, neuze, Avel gornôg, Yann Bijer, ti embann Al Liamm. 2007. 18 €.

E galleg/En français : petite note pour encourager vivement la lecture de ce roman en langue bretonne, Avel gornôg, écrit par le Bigouden Yann Bijer. L'auteur, dans un style savoureux, retrace l'histoire de sa famille de marin-pêcheurs à Léchiagad (sud Finistère), au temps de la première guerre mondiale.

Christian Le Meut