rezore

An 22 a viz Meurzh 2003 a zo bet an devezh bras evit ar brezhoneg : 15.000 den, pe muioc’h, oa bet da vanifestiñ war straedoù Roazhon evit ar brezhoneg. Met, just araok un tabut a oa bet embannet war gazetenn Ouest-France a ziout hor yezh. Piv oa bet kouviet ? D’an tu Patrick Malrieu, prezidant ar C’huzul sevenadurel, en doa galvet an dud da vanifestiñ, ha, d’an tu all, François Goulard, maer ha kannad Gwened, UMP (deuet da vout ministr abaoe). Spontet oan bet e lenn ar pezh lâret gantan. Da skouer, lâret en deus, a ziout ar brezhoneg : “Je suis très sceptique sur la possibilité de faire renaître une langue”, “Ne cherchons pas à imposer une langue si elle n’est plus pratiquée”...
Pegen souezhus eo lenn an dra-se. Perak “renaître” ? Me sonje-me oa bev atav brezhoneg : bemdez e komzan, e selaouan brezhoneg war ar radio, e skrivañ pe e lennan e brezhoneg... Alies e klevan brezhoneg war marc’had e Hen Bont ? Brezhoneg komzet get re gozh zo, ha n’int ket marv anezhe c’hoazh, met ivez get tud yaouankoc’h. Marv eo ar yezh, hervez an aotrou Goulard ! Met, d’am sonj, ne vevan ket war memes bed evit hini an aotrou Goulard...

Politikerezh publik pe pas ?
Ur frasenn all oa spontus : hervez an den se, ne vehe ket posupl lakaat en dro ar brezhoneg da vout ur yezh “vernaculaire”, evel yezh pemdeziek, get sikour ur politikerezh publik : “On ne peut pas y parvenir par des moyens publics”... Souezhus awalc’h. Penaos n’eus graet ar Stad abaoe kant vloazh evit lakaat ar brezhoneg er maez ag ar vuhez publik, er maez ag ar vuhez ekonomikel, sokial, er maez ag ar skolioù, mard n’eo ket dre ur “bolitikerezh publik” ? get lezennoù e leizh ? Difenet veze komz ha dezkiñ brezhoneg er skol, difennet oa ar brezhoneg er c’hatekism, er melestradurezh... Hag al lezennoù Toubon, savet evit difenn ar galleg a enep ar saozneg (sanset) ? Hag ar Vonreizh, a lavar n’eus nemet ur yezh ofisiel er Republik ha plas ebed evit ar yezhou all... N’int ket “des moyens publics” evit difenn ur yezh ? Diskarret eo bet ar brezhoneg dre ur “bolitikerezh publik” met ne vehe ket tu adlansiñ anezhi dre ur bolitikerezh publik ? Ar pezh a zo gwir evit klask lazhañ ur yezh ne vehe ket gwir evit sikour anezhi ? Ar pezh a vank zo ur youll.

Re nebeut a vrezhonegerion ?
Evit kenderc’hel get ar pezh lâret ged an aotrou Goulard, ar frasenn se : “Il est trop tard pour avoir un média de masse en breton : il n’y a plus assez de gens qui le comprennent” . Skingomzoù ha kazetennoù e brezhoneg zo, ha komprenet int get kalz tud. E Bro Alzaz, e vez embannet bemdez ur gazetenn divyezhek, galleg-alzasianeg, get Les Dernières Nouvelles d’Alsace. Ha 40.000 a skouerenn e vez gwerzhet bemdez...
Ur frasenn all, evit hor flijadur : “Le breton, en tant que langue vernaculaire, correspond à une très petite minorité de notre population”. 250.000 a dud a gomz brezhoneg, n’eo ket netra met n’eo ket trawalc’h evit an aotrou Goulard ! War dro 9 % ag an dud a gomz c’hoazh er Morbihan, da skouer... Hervez ar gazetenn Courrier International n’eus nemet 2,1% ag an tud, er bed a beizh a gomz galleg... Hag en deus klewet komz, an aotrou Goulard, a ziout ur stad anvet Israël e lec’h ma vez komzet ur yezh marv abaoe 2000 bloazh, an hebraeg, bet choazet evel yezh ofisiel 50 vloazh zo... Ha komzet vez bremañ hebraeg bemdez ged milionoù a dud.
Eurasament, dilennidi all a Vreizh a well emañ bev atav ar brezhoneg. Met ur sort “plan Orsec” a vehe ret sevel get ar rannvro hag ar Stad evit saveteiñ ar yezh, evel ar pezh laret get Patrick Malrieu barzh Ouest France.

Christian Le Meut (2003)